Εθνική συμφιλίωση στη Σύρο
"ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. τιμούν χουντικό δήμαρχο" («Ριζοσπάστης», 27/9/03) Η ΕΙΔΗΣΗ, πρωτοδημοσιευμένη στη δεκαπενθήμερη «Αποψη» της Σύρου, μοιάζει απίστευτη. Σε μία προεκλογική συγκυρία, όπου το μεν ΠΑΣΟΚ καταφεύγει για μία ακόμη φορά στα αντιδεξιά σύνδρομα, η δε Ν.Δ. αποποιείται μετά βδελυγμίας την αντιδημοκρατική κληρονομιά της μετεμφυλιακής δεξιάς, οι τοπικές ηγεσίες των δύο μεγάλων κομμάτων συνασπίζονται για να αποκαταστήσουν πολιτικά το δήμαρχο της χούντας!Η υπόθεση ξεκίνησε στις 28 Ιουλίου, με το θάνατο του 92χρονου Σταύρου Βαφία, Συριανού δημοσιογράφου και δημάρχου Ερμούπολης από το 1959 ώς το 1972. Αυθημερόν, το δημοτικό συμβούλιο της πόλης αποφάσισε ομόφωνα την απόδοση τιμών στο νεκρό, ανάλογη με αυτές που αποδίδονται μετά θάνατον στους εκλεγμένους κοινοτικούς άρχοντες: ανάρτηση μεσίστιας σημαίας στο Δημαρχείο, κατάθεση στεφάνου, εκφώνηση επικηδείου από το νυν δήμαρχο κ.λπ. Επιπλέον, αποφάσισε την απόδοση του ονόματός του σε δρόμο της πόλης και -κυρίως- την εκ νέου πανηγυρική «ανάρτηση της φωτογραφίας του εκλιπόντος στον προθάλαμο της αιθούσης του Δημοτικού Συμβουλίου».Αυτή η τελευταία κίνηση ήταν αναμενόμενο να πυροδοτήσει αντιδράσεις. Κάποιοι θυμήθηκαν ότι η φωτογραφία του χουντοδήμαρχου είχε κατέβει αμέσως μετά τη μεταπολίτευση με απόφαση της κυβέρνησης εθνικής ενότητας (8.10.74) που οριστικοποιήθηκε το 1975 από τον τότε υπουργό Εσωτερικών Κωστή Στεφανόπουλο ως στοιχειώδης ηθική κύρωση στους κατά τόπους συνεργάτες των δικτατόρων.Κάποιοι άλλοι θυμήθηκαν επίσης τις κατηγορίες για δωσιλογισμό που είχαν διατυπωθεί δημόσια εναντίον του Βαφία (μεγαλεμπόρου τροφίμων στη διάρκεια της Κατοχής) αμέσως μετά την Απελευθέρωση. Είναι αλήθεια, βέβαια, ότι ο εκλιπών ουδέποτε διώχθηκε δικαστικά σαν δωσίλογος. Απεναντίας, όπως άρεσε και στον ίδιο να θυμίζει, προσλήφθηκε αμέσως μετά τον πόλεμο ως «συνεργάτης της Βρετανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών» και σύμβουλος της UNRRA, ενώ λίγο αργότερα ξεκίνησε την πολιτική του καριέρα ως διορισμένος (από το νομάρχη) δημοτικός σύμβουλος. Μία τυπική διαδρομή της εποχής, συνεπής ώς το τέλος: σύμφωνα με τα δικά του λόγια, ο Στ. Βαφίας «συγκαταλεγόταν μεταξύ των 17 δημάρχων, από τους διακόσους τόσους, που διατηρήθηκαν» μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου.Ξεσκονίζοντας τους εθνοσωτήρεςΕκ των υστέρων, ο ίδιος επιχείρησε να εμφανιστεί σαν ένας ουδέτερος τεχνοκράτης, χωρίς πολλά πάρε-δώσε με το καθεστώς. «Οταν έγινε η 21η Απριλίου», διαβάζουμε σε παλιότερη συνέντευξή του προς την «Αποψη» (Οκτ. 1996), «αποφάσισα να μείνω χάριν της πόλεώς μας, για να τελειώσω τα έργα. Η λεγόμενη Χούντα εξήψε πολλούς, όπως ήταν φυσικό. Εγώ δεν έδωσα χαμπάρι για τη Χούντα, ούτε είχαμε καμιά εκδήλωση της Χούντας εδώ. Εκανα τη δουλειά μου τυπικά. Αυτοί με λογαριάζανε βέβαια για δυναμικό δήμαρχο, αλλά ορισμένοι έδειχναν τη στρατιωτική τους αυταρχικότητα, την οποία εγώ αντιπαρερχόμουν».Δυστυχώς για τον εκλιπόντα, τα γραπτά μένουν. Και μάλιστα, τα δικά του γραπτά: δημοσιευμένα στην ίδια του την εφημερίδα, το εβδομαδιαίο «Θάρρος». Εκεί βλέπουμε από πρώτο χέρι και τις τοπικές «εκδηλώσεις» της «λεγόμενης Χούντας» και την πανηγυρική ταύτιση του Στ. Βαφία μαζί της.Στις 7 Μαΐου 1968, λ.χ., ο Παττακός επισκέπτεται την Ερμούπολη. Την υποδοχή του οργανώνουν ο δήμαρχος και το διορισμένο «Εργατικό Κέντρο». Προσφωνώντας τον αντιπρόεδρο της χούντας, ο Σταύρος Βαφίας δεν μετρά τα λόγια του: «Εύχομαι, εκ μέρους του Λαού της νήσου μας, όπως η Εθνική μας Κυβέρνησις συνεχίση, με την ευλογίαν του Θεού της Ελλάδος των Ελλήνων Χριστιανών, το έργον που οραματίσθητε με την Επανάστασιν της 21ης Απριλίου 1967, η οποία δεν είναι πλέον Επανάστασις εναντίον ενός κακού παρελθόντος, αλλά Εθνεγερσία δι' ένα λαμπρό μέλλον της Ελλάδος. Ζήτω η Ελλάς! Ζήτω η 21η Απριλίου! Ζήτω η Εθνική Επαναστατική Κυβέρνησις! Ζήτω ο Αντιπρόεδρός της κ. Στυλ. Παττακός!».Ο χουντοδήμαρχος δεν θα μείνει, όμως, μόνο στα λόγια. Στην ίδια προσφώνηση, ανακοινώνει την απόφαση της δημοτικής αρχής να απονείμει στον Παττακό «το Χρυσούν Μετάλλιον Τιμής της Πόλεως». Τιμή κυριολεκτικά μοναδική, όπως σπεύδει ο ίδιος να διευκρινίσει: «Λόγοι τεχνικοί, διότι είναι η πρώτη φορά εν τη ιστορία του Δήμου κατά την οποίαν απονέμεται τοιαύτη τιμητική διάκρισις, δεν επιτρέπουν την απόδοσιν του Μεταλλίου κατά την στιγμήν αυτήν. Τούτο θα λάβω την τιμήν να Σας επιδώσω ερχόμενος συντόμως εν Αθήναις» («Θάρρος» 13.5.1968).Εντυπωσιασμένος από την προσφορά, ο «αντιπρόεδρος» υπήρξε μάλλον μετριόφρων: «Η απονομή του μεταλλίου εις το πρόσωπόν μου τιμά ολόκληρον την Κυβέρνησιν. Θα μου επιτρέψητε όμως να δεχθώ να μου επιδοθή τούτο όταν θα ολοκληρώσω το έργον μου και ο λαός θα κρίνη ότι είμαι άξιος του μεταλλίου».Καθώς όμως ο λαός μάλλον αργούσε -ελέω «γύψου»- να εκφράσει την κρίση του, ο αδελφός Στέλιος έκρινε σκόπιμο να παραλάβει το μετάλλιο του κ. Βαφία πριν προλάβει να «ολοκληρώσει το έργο» του. Η ευκαιρία δόθηκε μερικούς μήνες αργότερα (31.10.68), με το συνέδριο των χουντικών δημάρχων και κοινοταρχών του νομού. Μαζί με το μετάλλιο, ο κ. Βαφίας θα του παραδώσει και μια απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, με την οποία τον κηρύσσει επίτιμο δημότη, «ως ελαχίστην απότισιν τιμής, δι' όσα υπέρ της Ελληνικής πατρίδος επράξατε και πράττετε».Ηταν, προφανώς, μία ακόμη δυνατότητα για τον «τεχνοκράτη» δήμαρχο να εκφράσει την ευγνωμοσύνη του προς τους δικτάτορες: «Υποδεχόμεθα», διακήρυξε, «έναν εκ των πρωτεργατών της Εθνοσωτηρίου Επαναστάσεως της 21ης Απριλίου 1967, ο οποίος κατέστη θρύλος μεταξύ του λαού διά την καταπλήσσουσαν δραστηριότητά του, διά την αδιάλειπτον μέριμνάν του υπέρ του Ελληνικού Λαού, διά την αγωνίαν του να φθάση το ταχύτερον, μετά των λοιπών μελών της Επαναστατικής Κυβερνήσεως, εις τον αντικειμενικόν σκοπόν της Επαναστάσεως, εις την δημιουργίαν δηλαδή της Νέας Ελλάδος, την οποίαν ωραματίσθητε Σεις οι γενναίοι της 21ης Απριλίου 1967. Σας παρέχομεν την διαβεβαίωσιν ότι, εμπνεόμενοι από τον πατριωτισμόν Σας, ακολουθούντες το παράδειγμά Σας, συμμεριζόμενοι τον ενθουσιασμόν Σας, θα"καλπάσωμεν μαζί Σας" προς την ευημερίαν, όπως μας το εζητήσατε, Κύριε Αντιπρόεδρε» («Θάρρος» 11.11.68).Μετά τον Παττακό, σειρά στο ξεσκόνισμα φαίνεται πως είχαν και «τα υπόλοιπα μέλη της Επαναστατικής Κυβερνήσεως». Το «χρυσούν μετάλλιον τιμής της πόλεως» απονέμεται έτσι μερικούς μήνες αργότερα -με την ευκαιρία της δεύτερης επετείου του πραξικοπήματος- και στον Μακαρέζο. Υποδεχόμενο τον υπουργό Συντονισμού της χούντας, το «Θάρρος» του Στ. Βαφία θα δώσει άλλο ένα δείγμα γραφής της ταύτισής του με το καθεστώς: «Η Επανάστασις της 21ης Απριλίου», διαβάζουμε στο κύριο άρθρο του, «αποτελεί μίαν από τας λαμπροτέρας σελίδας της πλουσίας εις αγώνας ελληνικής ιστορίας, και ως τοιαύτην θα την εορτάση ο Ελληνικός Λαός» (18.4.69).Και η λίστα των τιμημένων αβγατίζει με το πέρασμα του χρόνου: Ασλανίδης, Χολέβας και Κυπραίος παραλαμβάνουν επίσης, μετά βαΐων και κλάδων, ανάλογες «τιμητικάς διακρίσεις» από το χέρι του Στ. Βαφία.Η «λιγότερο κακιά» χούντα;Με τέτοιο βιογραφικό, δύσκολα θα περίμενε κανείς να δει την αποκατάσταση του εκλιπόντος, και μάλιστα με ομόφωνη απόφαση των δημοτικών συμβούλων του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ. Μάτι βγάζει, επίσης, η χειρουργική αποσιώπηση οποιασδήποτε αναφοράς στη χουντική σταδιοδρομία του από την επίσημη βιογραφία του που εξέδωσε το γραφείο του δημάρχου, Γιάννη Δεκαβάλλα (28.7.03). Τοπικοί παράγοντες με τους οποίους επικοινωνήσαμε, αποδίδουν το γεγονός στην υποστήριξη που η κόρη του χουντοδήμαρχου (και δημοτική σύμβουλος), Αννα Βαφία, παρέχει στον (επισήμως υποστηριζόμενο από το ΠΑΣΟΚ) συνδυασμό του κ. Δεκαβάλλα. Στη σχετική εισήγησή του προς το Δ.Σ., πάντως, ο τελευταίος δεν παρέλειψε να επισημάνει ότι ο Βαφίας «υπήρξε πάντοτε αρωγός και συμπαραστάτης στους επόμενους δημάρχους» και πως ο ίδιος είχε «πολύ καλή συνεργασία πάντοτε» μαζί του...Ακόμη πιο προβληματική κι από την αρχική απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, ωστόσο, αποδεικνύεται η εκ των υστέρων προσπάθεια δικαιολόγησής της. Ενώ στη Σύρο έχει αρχίσει συλλογή υπογραφών από πολίτες που ζητούν την ανάκληση του επίμαχου ψηφίσματος και η Πανελλήνια Ενωση Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης (ΠΕΑΕΑ) έχει προσφύγει με το ίδιο αίτημα στη Νομαρχία Κυκλάδων και την Περιφέρεια Νοτ. Αιγαίου, οι «εκσυγχρονιστές» αντεπιτίθενται υπερασπιζόμενοι την αδιάλειπτη συνέχεια του κράτους, μηδέ των δικτατοριών εξαιρουμένων.Μιλώντας στα τοπικά ΜΜΕ, ο δήμαρχος Ερμούπολης θα επικαλεστεί έτσι πρόσφατη προφορική γνωμοδότηση του στελέχους του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, Νικολάου Μαυρίκα, σύμφωνα με την οποία, «ανεξάρτητα αν κάποιος έχει υπηρετήσει ως δήμαρχος και σε δικτατορικό καθεστώς, πρέπει να του αποδίδονται οι ίδιες τιμές που αποδίδονται σε όλους τους άλλους εκλεγμένους δημάρχους» («Κοινή Γνώμη» 26.9.2003).Δεν αρκέστηκε όμως ο κ. Δεκαβάλλας μόνο σ' αυτά. Εσπευσε να καλύψει πλήρως τη χουντική σταδιοδρομία του προκατόχου του. «Δεν θέλω να κρίνω την πολιτική συμπεριφορά του οποιουδήποτε», δήλωσε με αφοπλιστική σαφήνεια. «Εγώ απλά θα σας πω ότι δεν θα μπορούσα να συνεργαστώ με το συγκεκριμένο καθεστώς. Πιστεύω ότι ο Σταύρος Βαφίας παρέμεινε δήμαρχος, θεωρώντας ότι έτσι θα προσέφερε στην πόλη του περισσότερα».Πόσο μάλλον όταν η χούντα, ίσως, δεν ήταν και τόσο κακή, σε σχέση με προηγούμενα φασιστικά καθεστώτα. Τουλάχιστον αυτό υποστηρίζει ο σοσιαλιστής δήμαρχος, παίρνοντας αφορμή από το γεγονός ότι οι φωτογραφίες των δημάρχων που υπηρέτησαν αυτά τα καθεστώτα ουδέποτε απομακρύνθηκαν από το χώρο του Δημαρχείου: «Θεωρώ ότι θα ήταν άδικη και άνιση η μεταχείριση απέναντι στον Σταύρο Βαφία. Πολύ περισσότερο όταν η δικτατορία του Μεταξά για τους παλιούς ήταν πολύ πιο σκληρή προς τους αντιφρονούντες πολίτες σε σχέση με τη δικτατορία των συνταγματαρχών» («Κοινή Γνώμη» 24.9.03).Στις 24 του περασμένου Ιουλίου, σε επετειακή ανακοίνωσή του για την αποκατάσταση της δημοκρατίας ο κ. Δεκαβάλλας διατυμπάνιζε: «Ως δήμος, τιμάμε τους ήρωες που θυσιάστηκαν για να μας παραδώσουν τη σκυτάλη της Δημοκρατίας και συμπορευόμαστε στην εθνική μας επιταγή να τη μεταλαμπαδεύσουμε στις επόμενες γενιές μέσα από σύγχρονες δράσεις και πρωτοβουλίες»... Οπως εύστοχα επισημαίνει στο κύριο άρθρο της η συριανή «Αποψη» (5.9.03), δεν χρειάστηκε παρά μισή μόλις βδομάδα για να υλοποιήσει την υπόσχεσή του.
(Ελευθεροτυπία, 11/10/2003)
